مربيان، مادران و پدران عزيز
علاقهمندان آموزش كودكان خردسال
پنجمين جلد از سري مجموعهي كتاب مرجع آموزش كودكان خردسال را پيش رو داريد. اين كتاب حاصل تلاش جمعي از كارشناسان، متخصصان و مربياني است كه در حوزهي آموزش پيش از دبستان سالها كار، تحقيق و پژوهش كردهاند. اين كار هماهنگ و تخصصي بيش از هر چيز بازگو كنندهي اهميت آموزش كودكان و جدي انگاشتن اين دوره از سن است، دورهاي كه ميتواند اساس رشد و شكلگيري شخصيت باشد. واقعيت اين است كه اگر پايههاي قوي و محكمي براي آموزش هر انسان مهيا نشود، ساختن و بنا كردن هر مجموعهي آموزشي ديگر براي رسيدن به سطح مطلوبي از دانش عبث و بيفايده است. امروزه، روانشناسان تربيتي و متخصصان تعليم و تربيت بر اين اعتقادند كه براي دستيابي به مراحل بالاتر رشد، ضروري است كه اولين مراحل آن را جدي گرفت. چرا كه اگر اولين مراحل رشد به خوبي طي نشود، دسترسي به مراحل بعدي ميسر نيست و حتي ميتواند اختلالاتي در رشد رواني هر فرد ايجاد كند.
منابع، پژوهشها و دستآوردهاي علمي بسياري در سطح ملي و بينالمللي وجود دارد كه اهميت آموزش كودكان خردسال را مطرح ميكند. حجم اين پژوهشها آن قدر زياد است و بسيار تا بسيار مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا در نشريات و جزوههاي آموزشي خود به آنها پرداخته است كه گفتوگو دربارهي اين امر در اين بخش غيرضروري است.
بدين سبب فراهم كردن منابع مطالعاتي براي مربيان، معلمان، والدين و مراقبين كودكان خردسال جهت كار با كودكان يكي از مهمترين راهكارهايي است كه ميتواند به ارتقاء كيفي برنامههاي آموزش كودكان منجر شود. در ديدگاه مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا آموزش و برنامههاي آموزشي در حقيقت فراهم كردن فرصتهاي مناسب براي ياري رساندن به كودكان جهت دسترسي به حداكثر استعدادهاي آنان است. بدين ترتيب آموزش فقط انتقال اطلاعات نيست. آن هم اطلاعاتي كه هيچ گاه مورد نياز و يا مورد علاقهي كودك نباشد. بلكه به وجود آوردن امكانات و فرصت براي كشف، تجربه، جستوجو و كار مستقيم كودك با اشياء، موقعيتها و انسانهاي پيرامون اوست. اين گونه است كه آموزش از يك تفكر بسته، محدود، كليشهاي و از پيش تعيين شده منطبق بر رويكرد رفتارنگرها جدا ميشود و خود را با نياز، علاقه، توانايي و استعداد هر كودك منطبق ميسازد.
بنياد و اساس كتابهاي مرجع آموزش خردسال براساس چنين نگرشي تنظيم شده است. با اين اميد كه بتوان مراقبين كودك را هدايت كرد تا اجراي فعاليتهاي مختلف فرصتهاي متنوع آموزشي را براي كودكان خود فراهم كنند.
كتابهاي مرجع آموزش كودكان خردسال تلاشي است براي دستيابي به آموزش آزاد مبتني بر نيازهاي كودك و مجموعه اين كتابها كمك ميكند تا مربيان، والدين و مراقبين كودكان بتوانند در زمان مناسب براساس نياز و علاقهي كودكان بهترين برنامههاي آموزشي را فراهم كنند.
شكلگيري تدوين و آمادهسازي كتابهاي مرجع
فكر اوليه تدوين كتابهاي مرجع آموزش كودكان خردسال به سال 1371 برميگردد. در آن سال گروهي از كارشناسان آموزش پيش دبستاني به منظور آمادهسازي منابع مناسب براي والدين و مربيان فعاليت خود را آغاز كردند. اين فكر بدين سبب بود كه در آن سالها نه تنها ضرورت آموزش كودكان خردسال مسألهي مهمي نبود، بلكه هيچ نوع دورهي آموزشي و يا منابع مناسب مطالعاتي براي والدين و مربيان وجود نداشت. بسياري از مربيان مهدهاي كودك همواره گلهمند بودند كه براي فعاليت متناسب با كودكان در ارتباط با واحدهاي كار دچار كمبود منابع و اطلاعات هستند و يا حتي نميدانند كه چه فعاليتهايي را ميتوانند با كودكان داشته باشند. فقدان كتابخانههاي تخصصي براي مربيان و والدين و كمبود كتابخانههاي كودكان عملاً مربيان را در كار با كودكان دچار مشكل ميكرد.
مسؤولين گروه آمادهسازي كتابهاي مرجع آموزش كودكان از يك سو تلاش كردند تا بتوانند هم اين كمبود را جبران كنند و هم يك نوع شيوه تفكر و روش آموزش را به دستاندركاران حوزه آموزش پيش از دبستان معرفي نمايند. بدين ترتيب كتابهاي مرجع فقط مجموعه از اطلاعات و يا فعاليتهاي مناسب براي كودكان نيست، بلكه يك نوع الگوي فكري است كه مروج كار آزاد، هماهنگ و يكپارچه براي رشد همه جانبه كودكان است.
هر كتاب مرجع كه براساس يك موضوع تنظيم شده است، مجموعهاي از اطلاعات و فعاليتهاي پيشنهادي در بخشهاي علوم اجتماعي، علوم پايه، هنر، ادبيات، موسيقي و بازي، نمايش و… است. تفكر رشد همه جانبه از همان ابتدا مورد توجه دستاندركاران اين طرح بوده است. در عين حال از همان ابتدا تلاش شد كه در تهيه اين منابع به تفاوتهاي فردي، فرهنگي، قومي و مذهبي كودكان توجه شود و اين توجه را نيز به استفاده كنندگان اصلي اين كتاب منتقل كند.
عناوين كتابهاي مرجع آموزش كودكان براساس يك پژوهش گسترده در شناسايي و جمعآوري 15000 پرسش كودكان سراسر كشور تنظيم شده است.
اين پرسها به نوعي بازگو كنندهي نيازها، علايق و سليقههاي كودكاني است كه قرار است اين كتابها به ارتقاء آنان ياري برساند.
براي كسب اطلاعات بيشتر ميتوانيد به كتاب آشنايي با پرسشهاي كودكان تهيه شده در مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا مراجعه كنيد.
شيوهي كار
با مشخص شدن واحدهاي كتاب مرجع و هدفهاي كلي، ضرورت استفاده از همكاري كارشناسان متعدد احساس شد. چرا كه تجربههاي هر كارشناس ميتوانست به جامع بودن مطالب كتاب ياري برساند. با برگزاري جلسهها و كارگاههاي توجيهي علاوه بر معرفي طرح، شيوههاي همكاري با اين مجموعه نيز مطرح شد. در حال حاضر گروه بزرگي از كارشناسان، متخصصان، نويسندگان، مربيان و علاقهمندان آموزش پيش از دبستان با اين طرح همكاري دارند.
مجموعهي اين افراد در گروههاي تخصصي ميكوشند. تا براي هر واحد برنامهها و فعاليتهاي گوناگون را تنظيم كنند.
تلاش همهي گروهها بر اين است تا فعاليتهايي را كه پيشنهاد ميكنند عملي، صحيح و قابل اجرا در همهي مناطق كشور باشد. بدين سبب بسياري از فعاليتها پيش از آماده شدن نهايي، با كودكان مختلف در مهدكودكهاي متعددي آزمايش شده است. بسياري از اين فعاليتها نيز حاصل كار عملي مربيان و كارشناساني بوده است كه سالها با كودكان كار كردهاند. با اين حال تمامي مراحل كار از سوي مشاوراني زبده كه نام آنها در بخش مشاوران آورده شده است، مورد بررسي و اصلاح قرار گرفته است.
جلد اول كتاب مرجع آموزش پيش از دبستان با عنوان آب در سال 1374 منتشر شد. به همين ترتيب در طي اين سالها جلدهاي بعدي با عنوانهاي آب، آبنبات، آتش و انسان نيز در اختيار علاقهمندان قرار گرفت.
انتشار كتابهاي مرجع آموزش پيش از دبستان در طي اين سالها نشان دادهاند كه نمونههايي به مراتب فراتر از يك مجموعه كتابهاي مرجع بودند، بلكه بيش از هر چيز موجب جريانهاي مختلف آموزشي براي كودكان خردسال شدند.
كتابهاي مرجع آموزش پيش از دبستان نوع نگاه به آموزش كودكان را تغيير داد و به عبارتي سطح انتظار، توجه و ارتباط با كودكان را وارد حوزهي بسيار متفاوت و جديدي كرد. جاي خوشحالي است كه از سال 74 تاكنون به واسطهي اين نوع نگاه آموزشي، منابع متعدد ديگري از سوي سازمانهاي دولتي، غيردولتي، بخش خصوصي و حتي بينالمللي بر مبناي كتابهاي مرجع منتشر شده است.
يكي از ويژگيهاي مهم كتابهاي مرجع بخشبندي موضوعي و در عين حال فراهم كردن فعاليتهاي متنوع و متعدد براي هر موضوع در هر بخش است. اين كار بدين سبب طراحي شده است كه اين امكان براي مربيان فراهم شود كه از مجموع چندين فعاليت يك يا دو مورد را متناسب با نياز و مسايل كودك انتخاب و سپس كار كنند. حتي مفهوم فعاليت و تمرين و كار جايگزين عنوان درس شد. اين تغيير يك اتفاق بسيار مهم در نظام آموزشي سرزمين ما بود. ما چيزي را آموزش نميدهيم، بلكه فرصتهايي را فراهم ميكنيم تا كودكان بتوانند فعاليت كنند و در خلال اين فعاليت برداشتهاي خاص خود را دريافت كنند.
از آن سال تاكنون تقريباً منابع بسياري كه از سوي سازمانهاي مختلف براي كودكان كار ميشود از جمله منابع سازمان بهزيستي و حتي وزارت آموزش و پرورش براساس الگوي كتابهاي مرجع آموزش پيش از دبستان است. نكتهي جالب در اين است كه حتي تقسيمبنديهاي ارايه شده نيز براساس اين الگو ارايه شده است.
در عين حال كتابهاي مرجع آموزش پيش از دبستان اين شيوه تفكر را باز كرد كه ميتوان حتي براي دانشآموزان دبستاني نيز از چنين الگويي استفاده كرد. به عبارت ديگر كتابهاي مرجع آموزش پيش از دبستان براي اولين بار الگوي متفاوت و مؤثري را حتي براي توليد كتابهاي درسي دانشآموزان به جامعهي آموزشي ايران معرفي كرد.
از همان ابتدا يكي از اهداف مهم توليد منابع متعدد براي كودكان خردسال، پرهيز از آموزش مبتني بر رفتارگرايي و از پيش تعيين شده بود. هنوز نيز بسيار معتقديم و باور داريم كه هر چه بيشتر منابع فراواني را براي معلم، مربي و كودك فراهم كنيم، ميتوانيم از نظام رفتارگرايي فاصله بگيريم و به آموزش آزاد و منطبق با نيازهاي كودكان نزديك شويم.
شايد فاصلههاي طولاني در انتشار كتابهاي مرجع، راهكار مناسبي براي رسيدن به اين هدف نباشد. چرا كه لازم است هر چه سريع تر تمام واحدهاي كار براي كودكان و مربيان آمادهسازي و منتشر شود.
با اين حال در تمام سالهايي كه از انتشار هر جلد از كتاب مرجع ميگذرد، تجربهها، ديدگاهها و دستآوردهاي كاري كارشناسان مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا كاملتر، غنيتر و عميقتر ميشود. با مقايسه با جلد اول تا جلد چهارم و اكنون جلد پنجم ميتوان اين عمق را ديد. بخشي از اين تغييرات عبارت است:
- برخي از بخشهاي كتاب تغيير كرده است يا كاملاً حذف شده است. مانند بخش فعاليتهاي آموزشي كه در جلد اول و دوم بود، ولي ديگر اين بخش را نداريم. اين فعاليتها در تمام بخشها گنجانده شده است.
- بخش ارزشيابي را حذف كرديم. در نظر گرفتن يك بخش كوچك به عنوان ارزشيابي متأسفانه مشكل امتحان و سنجش كودكان را پيدا ميكند. ارزشيابي كودكان در تمام سطوح زندگي جريان دارد.
- بخشهاي جديدي افزوديم مانند بخش زيست محيطي، آشپزي و…
- مفاهيم فرهنگ صلح، ارزشهاي زندگي، حقوق كودك و… را در تمام بخشهاي اين مجموعه در نظر گرفتيم.
- و…
و اينك جلد پنجم
جلد پنجم با عنوان اتومبيل از يك سو محصول چندين سال تخصص در حوزهي آمادهسازي منابع مرجع براي مربيان است و از سوي ديگر حاصل تجربهها، دانش و تخصصي است كه در كل نسبت به آموزش كودكان خردسال به دست آمده است. به عبارت ديگر دستآوردهاي علمي و فني مؤسسه بدون شك در توليد و آمادهسازي اين كتاب بسيار تأثير داشته است.
كتابهاي مرجع آموزش كودكان خردسال يكي از علميترين، معتبرترين و اصوليترين منابعي است كه تاكنون در حوزهي رشد و تكامل كودكان خردسال منتشر شده است. منابعي كه همواره توسط گروه بزرگي از كارشناسان و مشاورين مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا بازنگري و كاملتر ميشود.
نقد و بررسیها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.